• Без рубрики

    Нохчийн Республикин къаьмнийн Иэсан а, лазаман а де

    2011 шарахь дуьйна, 10 –гӀа май Нохчийн Республикин Мехк-Ден Указаца тӀе а чӀагӀдина, Нохчийчохь массанхьа а пачхьалкхан тӀегӀанехь лоруш, Нохчийн Республикин къаьмнийн Иэсан а, лазаман а де аьлла кхайкхийна. ХӀокху дийнахь республикин маьждигашкахь нохчийн къам махках даьккхинчу йукъана а (1944-1957шш.), шина тӀамехь а (1994-1996шш, 1999-2000 шш.) дӀакхелхинарш дага а лоьцуш доӀанаш до. Иштта республикехь зуькарш до, сагӀанаш доху, мискачу нахана жижиг дӀасхьадоькъу. Маьждигашкахь хилла ца Ӏаш, массо а министерствошкахь а, ведомоствошкахь а дӀахьо и белхаш. Дукха беза мах белла вайн къомо таханлерчу машаречу хорша дахар даккха сатуьйсуш. Мел дӀакхелхина вайн нах къам Сибрех кхалхийча, мел дукха тезаташ лаьтти Нохчийчохь шина тӀеман хенахь. Дуьненйукъарчу терроризмаца къийсам латтош гӀазотехь дӀакхелхира Нохчийн Республикин…

  • Без рубрики

    Нохчийн Ӏилманехь кхин цхьа ирхе!

    Умархаджиев Салаудин Мусаевич даггара декъалво докторан диссертаци чӀагӀъярца. Апрель беттан 26 дийнахь Федерале Къилбен университетехь  Нохчийн Республикин Ӏилманийн академин пайде семиотикин декъан куьйгалхочун Умархаджиев Салаудин физикин-математикин Ӏилманийн докторан диссертаци чӀагӀъяр дӀадаьхьира. Диссертацин тема: Исследование операторов гармонического анализа в некоторых нестандартных пространствах функций (Фукнцийн цхьайолу кепе йоцу шортенашкахь гармоникин анализан операторш таллар). Салауди! Пайде семиотикин декъан белхахоша даггара декъалво хьо диссертаци кхиамца чӀагӀъярца! Иза хьан дахарехь хилла ца Ӏаш, доллу нохчийн къоман Ӏилманан дахарехь боккха кхиам бу. Вай тешна ду кхидӀа а, вайн маттана а, Ӏилманна а Ӏаламат пайдехь болу Ӏилма кхиорехь а, даржорехь а ахь бечу балха тӀехь кхин а дуккха а ирхенаш хирг хилах. Дала тӀаьхье беркате йойла! Дала…

  • Без рубрики

    Отдело 2014-2018 шш. биначу балхах

    Нохчийн Республикин Ӏилманийн академин пайде семиотикин отдело 2014-2018 шш. биначу балхах Нохчийн Республикин Куьйгалхочуьн а, Правительствон а Администрацин юкъараллин кхиаран урхаллин куьйгалхочуьн И.И. Ахмадовн Администрацин Куьйгалхочун А.М. Израйиловн  нохчийн мотт кхидIа а кхиоран, нохчийн маттахь йолчу исбаьхьаллин литературин а, хаамийн гIирсийн а мах хадоран Экспертни кхеташонан цхьаьнакхетарна кечам баран хьокъехь тӀедиллар кхочушдеш диначу дехарца кечйина информации. Скачать

  • Без рубрики

    «DoshStat» программин тоьшалла

    ХӀокху деношкахь отделан белхахоша йина йолу «DoshStat» программин тоьшалла схьакхаьчна. И программа нохчийн маттахь йолу тексташкахь дешнийн кест-кесталлица боьзна талламашна лерина ю. И санна йолу программашна юккъехь, нохчийн мотт «хаарал» сов, кхин а цхьацца техникин агӀо башхаллаш ю DoshStat-ан. Масала, цо яккхий файлаш (1-2 млн. дош чулоцуш йолу) чӀогӀа сиха толлу. Цул сов, цкъа дӀайолийча, цо масийтта тайпана файлашца цхьаьна болх бо: pdf, txt, doc, docx, odt, xlsx, htm, html, rtf. Кхин а цхьацца гӀуллакхаш кхочушдо оцу программо, талламхошна пайдехь хир долуш: шена билгалйиначу хӀора а файлехь ша-ша къастош я йоллу базин юкъара а дешнийн а, хьаьркийн а дукхалла гойту; къастийначу билгалонашца догӀу дешнаш схьалоху; тексташкахь хӀора а дешан лелоран…

  • Без рубрики

    Нохчийн меттан Денна лерина конференци

    Апрель беттан 23-чу дийнахь Нохчийн меттан денна лерина конференци дІаяьхьира Нохчийн Республикин Іилманийн Академехь. Цхьаьнакхетарехь дакъалоцуш Академера, вузашкара, зорбанан цІийнера белхахой, иштта Соьлжа-ГӀилин вузашкара студенташ а бара. Конференцехь меттан а, литературин а декъера лахара Ӏилманан белхахочун Абдулкадыров Адаман араяьлла йолу дошамийн презентаци а хилира. Ӏилманан белхахоша иза декъалвира Ӏилманан новкъахь цо яьккхинчу йоккхачу гӀулчаца. Пайде семиотикин декъера белхахоша кхо доклад йира: Асхабов Хаважис – «Нохчийн текстан редактор «CheRiter»; Израилова Элисас – «Разаработка программ синтеза речи для чеченского языка»; Бадаева Ӏайшата – «Нохчийн маттахь нийсаяздар компьютер чохь таллар». Шайн докладашкахь белхахоша дийцира тӀаьхьарчу шерашкахь отделехь шаьш бечу балхах, нохчийн мотт компьютер чу баккхарехьа яьхначу гӀулчех а   АСХАБОВ ХАВАЖИ ИСМАИЛОВИЧ Нохчийн…

  • Без рубрики

    Евзаш йолу Ӏилманча Академехь хьошалгӀахь

    Март беттан 24-чохь пайде семиотикин отделе хьошалгӀа еънера вайн махкахь а, махкал арахьа а евзаш йолу нохчийн меттаӀилманча Хамидова Зулай. Зулайс, Ӏилманехь болх бина ца Ӏаш, нохчийн мотт баржорехь, марзбарехь къахьоьгу. Иштта цуьнан араевлла нохчийн мотт цахуучарна пайдехь хир йолуш дуккха а книгаш: берашна лерина «Нохчийн мотт Ӏамабе вай» сери, нохчийн-оьрсийн къамелдарг, «Къамел де вай» книга, транскрипци а ялош, вовшахтоьхна нохчийн-оьрсийн дошам, кхиерш а. Зулайс шен араевллачу книгех, царна тӀехь ша бечу балхах дийцира отделан белхахошка. Цо дийцарехь, Москвара тайп-тайпана учрежденешкахь а лаккхара мах хадийна цуьнан белхийн. Иштта З. Хамидовас нохчийн орфографин, графикин хьокъехь шена хетарг элира, цо цу декъехь йолу проблемаш а, уьш дӀаяхаран некъаш а билгалдехира. Отделехь бечу балхах…

  • Без рубрики

    Рогӏера цхьаьнакхетар

    ДӀадаханчу кхаарин дийнахь отделехь рогӀера цхьанакхетар дӀадаьхьира. Бийцаре беш, коьртачу декъана, отделан белхахоша компьютерийн программийн нохчийн локализацехьа бен карара болх бара. Меттан а, литературин а декъан Ӏилман белхахочо Абдулкадыров Адама ша лексикографехь бечу балхах дийцира. Карарчу ханна нохчийн меттан тезауруссий, синонимийн дошаммий чекхъяьккхина цо. И ший а болх 2018 шарахь арахеца безаш бу. ХӀинца ша керла болх дӀаболийна хилар хаийтира цо – нохчийн меттан ранган кестталлин дошам. Абдулкадыров Адама бен белхаш нохчийн мотт хаамийн декъехь баржарехь йоккха мехала йолуш бу. Оцу белхийн материалах программаш чохь пайдаэца таро хилийта агӀонаш лохуш ву пайде семиотикин отделера Ӏилман белхахо Султанов Зелим. Уггар хьалха и информаци редакторш чу йилла еза, хӀунда аьлча, дукхахьолахь текстаца…

  • Без рубрики

    2017 шеран тӀаьххьара кхеташо

    Декабран 27 дийнахь тӀаьххьара цхьаьнакхетар дӀадаьхьира пайде семиотикин отделехь. Шарахь тӀаьххьара йолу семинар кечйиначу стоьлана гонахьа дӀаяхьар ламасте дирзина ду отделехь. Кху шарахь а иштта паргӀат а, самукъане а дӀадахара рогӀера цхьаьнакхетар. Умархаджиев Салаудис дӀадаханчу шеран жамӀаш а деш, тӀейогӀучу ханна цхьацца декхарш билгалдехира. Иштта цу хьокъехь дош делира отделан белхахошка. 2017 шарахь биначу белхан мах хадош, довхачу дешнашца вистхилира НРӀА вице-президент Дадашев Райком а. Отделехь бен болх чӀогӀа мехала а, тӀаьхьало йолуш а хилар билгалдаьккхира цо.

  • Без рубрики

    Word программи чохь нохчийн мотт хилийта

    Отделехь болийначу белхех юьхьанца дуьйна коьртачех лоруш дӀахьуш бу нохчийн маттахь йолу текстан нийсаяздар толлу программа ярехьа беш болу талламаш, практикин белхаш. Цу хьокъехь отдел йилличхьана массо агӀора тайп-тайпана белхаш бина белхахоша: офрографин цхьадолу хаттарш къасторна тӀера грамматикин башхаллийн алгоритмаш хӀитторна тӀе кхаччалц. ХӀинца, отделан куьйгалхочо Умархаджиев Салаудис билгал ма-даккхара, отдел кийча ю нохчийн мотт нийсаяздар толлу муьлхха а системи чу баккха. Амма дуьнен чохь уггар шуьйра лелош йолу Windows системин Word программи чохь и хилийта, беккъа Академехь бечу балхах кхачам ца хуьлу, и гӀуллакх, тӀе а лаьцна, дӀадахьа деза Microsoft корпорацис. Microsoft компанига и гӀуллакх доладахьара аьлла, дехар дитина отделан белхахоша церан цу гӀуллакхна леринчу форум тӀехь. Корпорацин белхахойн…

  • Без рубрики

    Компйутерна нохчийн маттахь къамел дан Ӏамо

    Отделана хьалха лаьттачу декхарех цхьаъ ду нохчийн мотт барта къамел довзаран, цуьнан синтез йаран сфери йукъа балор. Вуьшта аьлча, компьютерна нохчийн текст барта дӀайеша а, озаца дечу къамелах кхета а Ӏамор ду и. Куйга кхоьллина интеллектан декъехь кхоллархочун белхаш уггар чолхе а, барам боккха болуш а белхех бу. Отделехь оцу хьокъехь дӀаболийна болх а бу нохчийн меттан а, компьютерийн лингвистикин а декъехь кӀорггера талламаш бар тӀедожош. Цул сов, цо программисташна хьалха чолхе, кӀорггера хаттарш хӀиттадо. Оцу декъехь талламаш бар, юьхьанцара декхарш, оьшу гӀирсаш билгалдахар отделан лакхарчу Ӏилманан белхахочунна Израилова Элисина тӀедиллина дара. Элисас «Клъамелана синтез йаран а, и довзаран а некъаш» доклад йира. Цо билгал ма-даккхара, къъамелана синтез йаран некъаш…